بهداشت دهان و دندان

ملاحظات کلی

       برای جلوگیری از پوسیدگی دندان و بیماری لثه باید بهداشت را رعایت کرد.

پلاک میکروبی عامل اصلی ایجاد پوسیدگی و بیماری لثه است. اگر بموقع و به طور صحیح پلاک میکروبی را از روی دندانها برداریم ، دندانها و لثه ی سالم خواهیم داشت. این کار به کمک مسواک و نخ اجرایی است.بنابراین برای رعایت بهداشت دهان باید به طور صحیح و مرتب دندانها را مسواک کرد و همچنین به طور صحیح و مرتب از نخ دندان استفاده کنیم.

     لازم به ذکر است مسواک کردن دندان و خلال نمودن دندانها جزو 5 حکم مربوط به بهداشت سر پیامبر اکرم (صلی الله و علیه وآله) (گرفتن آبخور ، گذاشتن ریش ، بافتن گیسوان، مسواک کردن، تمیز کردن بین دندانها) است که در فقیه به سند از حضرت علی (علیه السلام) نقل کرده که در حدیث (اربعمائه-چهارصد کلمه)خود فرمودند: *مسواک کردن باعث رضای خدا و از سنت پیغمبر (صلی الله و علیه وآله) و مایه خوشبویی و پاکیزگی دهان است .* در کافی به سند ابی اسامه از ابی عبدالله(ع) نقل کرده که فرموده: * از سنن مرسلین یکی مسواک نمودن دندانهاست.*

   طریقه درست مسواک کردن

1-      سطوح دندانها

هر دندان 5 سطح دارد که عبارتند از:

A.      سطح زبانی (سطح داخلی دندان که در مجاورت زبان قرار دارد).

B.      سطح گونه ای یا لبی (سطح خارجی دندان که در مجاورت لب و گونه قرار دارد).

C.      سطح برنده و جونده (سطحی که برای بریدن و جویدن مواد غذایی از آن استفاده میشود).

D, E. سطوح طرفی دندانها (هر دندان دو سطح طرفی دارد که با دو دندان مجاور خود در تماس است).

2-     مدت زمان مسواک کردن

    سطوح 1 و 2 و 3 با مسواک وسطوح 4 و 5 با نخ دندان تمیز می شود . باید توجه داشت که کیفیت مسواک کردن مهمتر از کمیت یا تعداد دفعات مسواک کردن می باشد . بنابراین بهتر است مسواک کردن در فرصت مناسب و با زمان کافی و در آرامش انجام شود .

   از دندانپزشک خود بخواهید پس از معاینه ی دهان و دندان های شما طریقه صحیح مسواک کردن را به شما آموزش بدهد .

   یکی از روشهای مسواک کردن که تقریباً در تمام افراد با لثه ی سالم قابل اجراست ، به ترتیب زیر است:

    دندانهای بالا و پایین باید جداگانه مسواک شود . مسواک کردن از قسمت عقب دندانهای بالا و پایین انجام می شود . ابتدا سه دندان عقب مسواک می شود ، بعد سه دندان بعدی ؛ به همین ترتیب مسواک کردن ، سه دندان سه دندان ادامه میابد تا تمام سری دندانهای بالا و پایین مسواک شود.

   هنگام مسواک کردن سطح زبانی و لبی یا گونه ای باید موهای مسواک با زاویه ی 45درجه نسبت به محور طولی دندان در محل اتصال لثه و دندان قرار گیرد. ابتدا با حرکات سریع و کوتاه به جلو و به عقب به مدت 20 ثانیه مسواک کردن در محل انجام شود ، سپس با حرکات مچ دست ، موهای مسواک روی سطح دندان به سمت سطح جونده و برنده ی دندان ها چرخانده شود و چند بار حرکت از ناحیه ی لثه به طرف سطح جونده و برنده دندان تکرار شود.

برای مسواک کردن سطح جونده و برنده موهای مسواک به طور عمودی روی سطح جونده قرار می گیرد و سپس به مدت 20 ثانیه حرکات کوتاه جلو و عقب تکرار شود .

3-      چند بار در شبانه روز باید دندانهایمان را مسواک کنیم؟

همینطور که میدانیم برداشتن پلاک میکروبی و مواد قندی از روی دندانها ، هدف ما از مسواک کردن است.  تعداد دفعات مسواک کردن به نوع رژیم غذایی فرد بستگی دارد . بدیهی است افرادی که تعداد دفعات بیشتری غذا میل می کنند یا از مواد شیرین به مقدار زیاد استفاده می کنند باید بیشتر مسواک کنند . ایده آل آن است که بعد از هر بار مصرف مواد غذایی یا مواد قندی دندانهایمان را مسواک کنیم.

نکته:” یکی از بهترین زمانها برای مسواک کردن که بهتر است به صورت یک عادت درآید و بسیار خوب است شب قبل از خواب است تا پلاک میکروبی که در طول روز روی دندان تشکیل شده برداشته شود زیرا در خواب به دلیل کم بودن حرکات زبان و گونه ، جریان بزاق کاهش میابد بنابراین پلاک میکروبی سریعتر تشکیل می شود و مدت زمان بیشتری روی سطح دندانها باقی می ماند . “.

نکته:” برخی از دندانپزشکان نیز بعد از برخاستن از خواب و قبل از خوردن صبحانه را توصیه میکنند. بهر حال دو زمان مناسب برای مسواک کردن عبارتند از : 1. شب قبل خواب  2. صبح قبل یا بعد از خوردن صبحانه .

نکته: در بهداشت حرفه ای و برای پیشگیری از بیماریهای برخی از گروههای شغلی قبل از صرف غذا بهتر است.

در صورتی که در این دو زمان مسواک و نخ دندان به طور صحیح استفاده شود احتمال پوسیدگی و بیماری لثه بسیار کاهش می یابد . بهترین زمان بندی برای مسواک کردن بعد از خوردن نهار است .

4-      مسواک کردن بصورت صحیح چه مدت طول می کشد؟

    تعداد دندانهای دائمی انسان 32 عدد است که شامل 6 دندان آسیای بزرگ ، 4 دندان آسیای کوچک ، 2 دندان نیش و 4 دندان پیشین در هر فک است. حال اگر تعداد دندانهای دائمی را با توجه به عمل مسواک کردن هر 3 دندان با هم 30 عدد در نظر بگیریم . در مجموع مسواک 10 مرتبه در دهان جابجا می شود . و در هر بار ، حرکات مسواک حداقل باید 20 ثانیه ادامه یابد (10 ضرب در 20 مساوی است با 200) . بعد از 200 ثانیه ی یکی از سطوح تمام دندان ها   تمیز می شوند. با توجه به اینکه در هر دندان باید سه سطح با مسواک تمیز شوند (  200 ضربدر 3 مساوی است با 600). بنابراین حداقل زمان مسواک کردن صحیح دندانها 10 دقیقه است .

اهمیت استفاده از نخ دندان

   همانطور که گفته شد با مسواک کردن فقط  میتوانیم 3 سطح هر دندان را تمیز کرد و سطوح طرفی دندان معمولا با مسواک تمیز نمیشود ، بنابر این برای تمیز کردن این سطوح باید از نخ دندان استفاده نمود .

   نکته: اهمیت استفاده از نخ دندان از مسواک کردن بیشتر است چون معمولاً دندان در سطوح طرفی خود به مغز خود یا پالپ نزدیکتر است . از طرفی به دلیل اتصال و تماس با دندان های مجاور ، پوسیدگی این نواحی تا مدتها از نظر مخفی می ماند و دیده نمیشود . بنابراین گر چه دندان در ظاهر سالم به نظر می رسد ولی ممکن است به دلیل رسیدن پوسیدگی ِ سطوح طرفی به مغز دندان ناگهان درد دندان بروز کند.

بنابراین بهتر است قبل از مسواک کردن با استفاده از نخ دندان غذای مانده لابه لای دندانها خارج شود و سطوح طرفی دندانها تمیز گردد . سپس بقیه سطوح دندان با مسواک تمیز گردد.

خلال دندان توصیه نمی شود

    در خلال دندان چیزی که باید دانست اینست که گر چه سریعتر و راحت تر است ولی قادر نیست سطوح طرفی دندانها را به طور کامل تمیز کند . از طرفی ممکن است به لثه ی بین دندانها آسیب برساند .بنابراین برای تمیز کردن سطوح طرفی دندانها استفاده از نخ دندان که از ابریشم مخصوص است که با نخ خیاطی فرق دارد بهتر و مفیدتر است . مگر آنکه به دلیل جراحی لثه و یا علل دیگر فاصله ای بین دندانها وجود داشته باشد، که دندانپزشک از استفاده از خلال دندان را توصیه کند.

خمیر دندان و دهان شویه

    تمیز کردن دندانها به کمک مسواک یک عمل مکانیکی است و استفاده از خمیر دندان به عنوان یک ماده شیمیایی نقش کمک کننده دارد . بنابراین نوع خمیر دندان تاثیر چندانی در تمیز کردن دندان ها ندارد .

  نکته: اکثر مردم دوست دارند از خمیر دندان و دهان شویه ی گران و کمیاب خارجی استفاده کنند . واقعیت این است که مواد به شخص یک احساس اطمینان کاذب میدهد و چه بسا ممکن است به دلیل داشتن مواد ساینده ی زیاد ، مضر نیز باشد . بهر حال ارزش تبلیغاتی این مواد بیش از ارزش بهداشتی آنهاست.

   دهان شویه به هیچ وجه نمی تواند جانشین مسواک و نخ دندان شود. در صورتی که  شخص در کنار مسواک و نخ دندان مایل به استفاده از دهان شویه باشد ، می تواند از محلول آب نمک استفاده نماید . آب نمک را میتوان در منزل تهیه کرد ، بدین ترتیب که یک قاشق چایخوری نمک طعام در یک لیوان آب جوشیده ولرم حل شود  و از آن به عنوان دهان شویه استفاده شود.

چگونگی استفاده از نخ دندان

     دو انتهای نخ دندان دور انگشتان میانی دستها پیچانده شوند و سپس نخ دندان به کمک انگشتان شست و نشانه روی سطوح دندان هدایت میشود . نخ دندان را با حرکت اره ای از بین دندانها عبور داده تا به محل اتصال لثه –دندان برسد . ابتدا سطح طرفی یک دندان و سپس سطح طرفی دندان مجاور تمیز می شود.

 محمّــد یعقوبی

هفتم رمضان 1436

سوم تیر 1394